Kimya Mühendisleri Odası verilerine göre 2021 yılında Türkiye’ de 394 endüstriyel yangın ve patlama gerçekleşmiştir. Bu vakaların 358 tanesi yanma, 36 tanesi patlama olarak gerçekleşmiştir.
Bu vakalarda maalesef 8 kişi hayatını kaybetmiş ve 103 kişi de yaralanmıştır. Endüstriyel Yangınlar Önlenebilir mi?
Endüstriyel Yangın Sebepleri Nelerdir?
Endüstriyel tesislerin sayısı her geçen gün artmakta ve burada kullanılan makine, ekipman, kimyasal, hammadde ve atık miktarları da aynı şekilde artışlar göstermektedir. Bunların depolanması, üretim aşamaları, sevkiyat süreçlerinde oluşabilecek aksaklıkların tamamı yangın riskini artırabilir. Özellikle kimyasallarda meydana gelebilecek yangınlar çevresel zararlara sebep olma ihtimalleri yüksektir.
Yanma süreci aslında bir kimyasal süreçtir ve bunun için 3 ana temele ihtiyaç vardır. Bu üçlünün bir tanesinin uzaklaştırılma işlemi başarılırsa yangın söndürülmüş sayılır.
- Yanıcı malzeme
- Hava – Oksijen
- Isı kaynağı
Amerika Birleşik Devletlerinin Ulusal Yangından Korunma Kurumu’na (National Fire ProtectionAssociation) göre endüstriyel yangınların beş temel sebebi vardır. Bu sebepler; yanıcı tozlar, sıcak işler, yanıcı sıvılar ve gazlar, hatalı ekipman ve makineler, elektriksel tehlikeler olarak belirlenmiştir.
Yanma Süreçlerinde Isı kaynakları Neler Olabilir?
Proses ve ortam şartları göz önüne alındığında ortamda Oksijen ve Yanıcı Malzeme mevcutken ısıl kaynak nasıl ortaya çıkar? Aslında burada birden fazla faktör mevcuttur. Bunlar özetle aşağıdaki gibidir;
- Açık alev kaynağı : işlem sırasında veya bakım sırasında kullanılan kaynak makineler, Hamlaçlar v.s.
- Aşırı ısınma : Burada genelde bir sürtünme kaynağı sonrası ısınmalar meydana gelir ve kendi kendine tutuşabilecek ısıya ulaşabilir.
- Mekanik kıvılcım : Özellikle maden ve atık sektörlerinde kullanılan Kırma Makineleri ve bakım süreçlerinde kullanılan taş motorları v.s. kullanılmaları esnasında oluşan kıvılcımlar.
- Elektriksel Problemler : Bu konu biraz geniştir. Burada yanlış elektrik tesisatı kurgulanması sonucu hatlarda fazla ısınmalar gerçekleşebilir, yanlış kablo çekme işlemleri sonrası kablolarda hasarlar meydana gelmesi veya pano guruplarında sigorta patlamaları sebep olabilir. Pano içi söndürmeler ilave önlem olarak kurgulanabilir.
- Makine Hataları : Makine seçimlerinde kullanım amaçlarına göre özel tasarımlara gidilmesi gerekmektedir. Elde var olan ekipmanları kullanmak maddi olarak avantaj olabileceği gibi yangın konusunda büyük risk arz edebilir.
- Yıldırım : Tesislerde paratoner olmaması durumunda büyük riske sebep olabilir.
- Statik Elektrik : Yanıcılığı yüksek olan proses veya alanlarda statik elektrik sonucu tutuşma gerçekleşebilir. Bu insan kaynaklı olabileceği gibi madde akışının olduğu borulardan da kaynaklanabilir.
- Kimyasal Tepkime : Yanlış depolama sonucu 2 farklı kimyasalın reaksiyona girmesi sonucu ekzotermik bir reaksiyon oluşturabilir.
- Endüstriyel Bacalar : Yanma işlemi olan proses bacalarında patlamalara veya yangına karşı herhangi bir önlem alınmamışsa buradan çıkan kıvılcım yangına sebebiyet verebilir.
- Sigara : Ülkemizde meydana gelen yangınların bir çoğu sigara izmaritlerinden oluşmaktadır.
Oluşma biçimlerine göre yangın dağılım grafiği
Yangınların En Çok Meydana Geldiği Sektörler Hangileri ?
Endüstriyel yangın ve patlamaların sektörel dağılımına bakıldığında; “metal”, “tekstil”, “ağaç, kağıt, mobilya”, “kauçuk ve plastik” sektörlerinde yoğunluk görülmektedir. Tüm yangın ve patlamaların en az %66’sı bu dört sektörde gerçekleşmiştir. Geçtiğimiz sene de bu oran benzer şekilde %65 idi. Endüstriyel yangın ve patlamaların yaklaşık %11’inin ise sektörü tespit edilememiştir.
Tespit edilen yangın ve patlamaların 81’i ağaç, kağıt, mobilya (%21), 65’i metal (% 16), 64’ü tekstil (% 16), 50’si kauçuk ve plastik (% 13) ve 36’sı gıda (%10) sektörlerinde faaliyet gösteren endüstriyel tesislerde gerçekleşmiştir.
2018 yılından 2021 yılına endüstriyel yangın ve patlamalarda öne çıkan sektörler değişmemiştir.
Endüstriyel yangın ve patlamalar incelendiğinde sektöründen bağımsız olarak geri dönüşüm ve atık bertaraf tesisleri, yangınların en sık görüldüğü tesis türlerinden biridir. 2021 yılı içerisinde atıkların çeşitli amaçlarla toplandığı tesislerde 36 yangın tespit edilmiştir. Bu tesislerde düzensiz istiflemenin yaygın olması, kağıt, karton, plastik vb. yanıcı maddelerin çoğunlukta olması gibi sebepler yangın ve patlamaları arttırmaktadır. Atık ve geri dönüşüm tesislerinde denetimler mutlaka arttırılmalıdır.
Endüstriyel yangın ve patlamaların tesis içerisinde gerçekleştiği bölümler incelendiğinde, bölümü tespit edilen 156 yangın ve patlamanın 55’inin depolama yapılan depo ve silo bölümlerinde gerçekleştiği görülmektedir. Depolama, yangın güvenliği için özel tedbirler gerektiren bir alandır. Bu durum özellikle yanıcı malzemelerin depolanması üzerinde durulması gerekliliğini ortaya koymaktadır.
Yangınlar Önlenemez mi?
Yangınların bir çoğu olay başlangıç anında doğru müdahale ile engellenebilir.
Peki doğru müdahale nasıl olur?
Bunun için önce doğru kurgu, tasarım ve kurulum gereklidir. Tasarım kriterlerinde ilgili ulusal ve uluslar arası standartlarla beraber işletmenin tecrübeleri, prosesleri, depolama sistemleri, çalışma şekilleri dikkate alınmalıdır. Doğru müdahale için üç önemli kriter vardır;
- Yangın Söndürme Sistemi : Algılama sisteminde kullanılan panel ve detektör gurupları önemlidir. İşletme alanına göre klasik duman detektör, Bim detektör veya lineer kablolama sistemleri kurgulanabilir. Tehlikesi yüksek olan noktalar ısıl ve alev detektörlerle sistem güçlendirilmelidir. Bu sayede yangın oluşumu gerçekleşmeden tespit işlemi gerçekleştirilebilir.
- Yangın Algılama sistemi : Ulusal ve uluslar arası standartlara uygun olarak bir tasarım süreci, ekipman seçimi ve kurulum gerçekleştirilmelidir. En kötü senaryolar kurgulanarak ilave söndürme sistemleri de tasarıma eklenmesinde fayda vardır.
- Eğitimli Personel : Algılama, söndürme sistemleri ve yangınla mücadele konusunda gerekli eğitimleri almış personeller.
Doğru kurgulanmış algılama ve söndürme sistemlerini birbirlerine entegre ettikten sonra yangınla mücadele noktasında büyük yol almış olmaktayız. Eğitimi personel desteği ile bir çok yangın başlamadan kontrol altına almak mümkündür.
Yangın İçin Yapılan Yatırım En Temel İhtiyaçtır.
Tasarım ve kurulum süreçleriniz için İletişim : www.chibone.com yangin.chibone.com
Kaynak: TMMOB Kimya Mühendisleri Odası İstanbul şubesi
